Özel öğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin ek ders ücreti alacakları, uzun süredir hem öğretmenler hem de işverenler arasında tartışma konusu olmaktadır. 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, ek ders ücretine ilişkin temel çerçeveyi çizse de uygulamada; Milli Eğitim Bakanlığı’nın devlet okulları için belirlediği ek ders düzenlemelerinin özel okul öğretmenlerine de uygulanıp uygulanamayacağı ve 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki fazla mesai hükümlerinin bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sıklıkla uyuşmazlıkları oluşturmaktadır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E.2022/203, K.2023/146, T.01.03.2023 sayılı kararı ile bu tartışmalara önemli ölçüde açıklık getirilmiş; aylık ücret, ek ders ücreti ve fazla saatlerle çalışma kavramlarının sınırları somut biçimde ortaya konmuştur. Bu yazıda, söz konusu kavramlar ile Yargıtay’ın yaklaşımı birlikte ele alınacak; özel okul öğretmenlerinin hangi durumlarda ek ders ücreti ve fazla çalışma ücreti talep edebileceği uygulama örnekleriyle açıklanacaktır.
- Aylık Ücret ve Ders Saati Ücreti
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 26/4. maddesi aynen şu şekildedir;
“…Okullarda görevli öğretmenler ile (…) uzman öğreticiler haftada en fazla aylık karşılığı 20 saat, ders saati ücretli 20 saat olmak üzere toplam 40 saate kadar ders okutabilir…”
Bu düzenlemeye göre;
- Aylık ücret, sözleşmede belirlenen ve haftada en fazla 20 saatlik “aylık karşılığı” ders yüküne ilişkin ödemedir. Öğretmenler ile işverenler arasında imzalanan belirli süreli iş sözleşmelerinde haftada aylık ücret karşılığı girilecek olan ders saati sayısı 20’nin altında olacak şekilde de belirlenebilir.
- Öğretmenle imzalanan iş sözleşmesinde aylık ücret karşılığı girilen ders saatinin üzerinde 20 saate kadar derse girilmesi durumunda ise ek ders ücreti gündeme gelecektir. Yönetmelikte geçen “ders saati ücreti” kavramı, uygulamada “ek ders ücreti” ile aynı anlama gelmektedir.
Genellikle işverenler, öğretmenlere sadece haftalık 20 saate kadar olan çalışmaların karşılığı olarak belirlenen aylık ücreti ödemekte, buna karşılık aylık karşılığı anlaşılan haftalık ders saatinin üzerinde girilen ek derslerin ücretlerini ayrıca ödememektedir. Oysa ilgili mevzuat ve emsal içtihatlara göre aylık ücret karşılığı 20 saat ve ders saat ücretli olarak da 20 saat olmak üzere toplam 40 saat üzerinden yapılan bir sözleşmede, 20 saatin üzerinde girilen ve 20 saate kadar olan derslerin karşılığında maaşa ilave olarak ek ders ücreti de ödenmesi gerekmektedir.
- Ek Ders Ücreti
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 9/4. maddesinde ek ders ücreti; aylık ücret karşılığı okutulan dersler dışında verilen dersler için ödenen bedel olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla ek ders ücreti, sözleşmede belirtilen haftada aylık ücret karşılığı girilecek olan derslerin haricinde fiilen verilen 20 saate kadar olan dersler için ödenir.
Görüldüğü üzere, özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenler bakımından 4857 sayılı kanunda düzenlenen haftalık 45 saatlik çalışma esasından farklı olarak ders saati esasına dayalı bir çalışma düzeni belirlenmiştir.
Bu kapsamda da uygulamada öğretmenler bakımından haftada 45 saati aşan çalışmalar bakımından bir fazla mesai ücreti değerlendirmesi yapılmamaktadır. Yine emsal içtihatlara göre derse girmeyen ancak bu sürede okulda bekleyen öğretmenler ayrıca bir ücrete hak kazanmamaktadır. Başka bir deyişle, öğretmenlerin haftalık okulda bulunma süreleri, ders – ek ders esaslı çalışmada dikkate alınmamaktadır. Fazla mesai iddiaları tanık delili ile ispatlanabilirken, ek ders ücreti iddiaları ancak yazılı delillerle ispatlanabilmektedir.
- Fazla Saatlerle Çalışma
Kanun ve Yönetmelikte, öğretmenin haftalık ders saatinin sözleşmede öngörülen süreyi aşması halinde ücretin nasıl hesaplanacağına dair özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durumda, 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri uygulanır.
- Sözleşmede kararlaştırılan aylık ders saati + ek ders saatinin üzerinde derse girilmesi halinde yapılan çalışmalar fazla saatlerle çalışma olarak değerlendirilir ve buna ilişkin ücret, İş Kanunu çerçevesinde hesaplanır.
Bu kapsamda örneğin haftalık aylık ücret karşılığı 20 saat, ders saat ücretli olarak da 10 saat üzerinden belirli süreli iş sözleşmesi imzalanması halinde, bu derslerin toplamını aşan çalışmalar, fazla saatlerle çalışma olarak kabul edilir.
- Sonuç
Özel okul öğretmenleri, sözleşmede belirlenen haftalık ders yükünün üzerinde verdikleri dersler için aylık ücret dışında ek ders ücreti talep edebilir. Ayrıca, sözleşmede öngörülen toplam ders saati + ek ders saatini aşan çalışmalar fazla saatlerle çalışma kapsamında ücretlendirilir.
Ancak ek ders ücretine ilişkin talepler, fazla mesai taleplerinde olduğu gibi tanık beyanıyla değil; mutlaka yazılı delillerle ispatlanmalıdır. Bu nedenle, ek ders taleplerinin ispatlanması hususunda hak kaybı yaşamamak için bizlerle iletişime geçebilirsiniz.
Av. Metehan Tekiner Av. Mustafa Burak Nalbant
0553 726 01 29 0532 015 99 38